Đọc xong tập thơ của Ngô Liêm Khoan, tôi hoàn toàn bất ngờ. Trước khi đọc, tôi nghĩ rằng bút lực của anh ấy chắc chỉ giới hạn trong tầm suy nghĩ chung của thế hệ người viết 7X như độ tuổi của anh (Ngô Liêm Khoan sinh năm 1977). Nhưng các sáng tác của anh lần này đã có cái nhìn đi vượt qua thế hệ của mình. Như thể anh từng trải qua sinh tử, trải qua những gì nghiệt ngã nhất của cuộc sống để rồi rút ruột ra thành từng con chữ hình thành nên tập thơ. Tôi cho rằng, ngay cả sau này, anh khó có được tập thơ nào vượt qua cuốn này.
PHẨM VẬT
Một mũi tên bắn vào lặng im
Là một đợt hò reo
Cây xạc xào tiếng lá
Một lượt tên phóng vào tàn cây sẫm tối
Lại một đợt hò reo
Rễ âm thầm lấy nhựa
Một rừng tên lao vào khoảng không gian đen kịt
Dậy một đợt hò reo
Thân cây làm điểm tựa
Cho tên cắm vào tên truyền độc
Một người tiều phu dậy sớm
Không biết phải bắt đầu từ đâu
Cây thì vẫn tươi
Mà tên đã khô rồi.
* * *
NHỮNG TẤM VÁN TRÊN CẦU HIỀN LƯƠNG
Hơn ba mươi năm cỏ mấy bận ngút xanh
Chỉ ngại lòng người chưa bén rễ
Những tấm ván trên cầu Hiền Lương
Chúng có hay không câu chuyện của riêng mình
Chúng có phân biệt được sắc cờ
Giữa hai giới tuyến
Hay chúng chỉ là gỗ thôi
Làm phận lát cầu
Và gánh trên mình thương tích
Những tấm ván trên cầu Hiền Lương
Chúng không có tay
Để ký vào điều khoản chia đôi
Chúng không có chân
Để chạy về bên này, bên khác
Chúng không có mắt
Để phân biệt MIG với B52
Chúng chỉ là gỗ thôi
Làm phận lát cầu
Và nhận về phần mình tan nát
Những tấm ván trên cầu Hiền Lương
Chúng biết hay không biết số thứ tự của riêng mình
Giữa 450 tấm bên này
Và trong 444 tấm bên kia
Chúng có thù oán nhau không
Chúng có sơn vẽ trên mình những màu những sắc
Chúng có xẻ thân mình làm củi làm chông
Để sập, để cháy nhau trên dòng Bến Hải
Hay chúng chỉ là gỗ thôi
Làm phận lát cầu
Và cõng trên lưng mình lịch sử
Những tấm ván trên cầu Hiền Lương
Sau mấy mươi năm
Tấm còn
Tấm nát
Tấm bên này vẫn nằm phía bên này?
Tấm bên kia vẫn nằm phía bên kia?
Chúng có biết vui không
Khi chỉ thấy một sắc cờ
Chúng có biết vui không
Khi không còn giới tuyến
Hay chúng chỉ là gỗ thôi
Làm phận lát cầu
Vài trăm tấm phía bên này
Mấy trăm miếng phía bên kia…
Những tấm ván trên cầu Hiền Lương
Những tấm ván đã thành bụi thành tro thành rều thành rác…
Chúng có quên ánh mắt phía bên này
Chúng có nhớ chớp lửa phía bên kia
Chúng có nguôi ngoai vết cháy thẫm máu người
Hay chúng chỉ là gỗ thôi
Đã xong phận lát cầu
Hay chúng đâu chỉ là gỗ thôi
Vì còn thấm máu người
Vẫn day dứt khôn nguôi
Nhịp cầu đã gãy…
Những tấm ván trên cầu Hiền Lương
Những tấm ván xẻ từ dãy Trường Sơn
Trong một sáng rạng ngời bắc qua dòng Bến Hải
Những tấm ván
Vượt tầm đạn
Khuất tầm bay
Không đau đớn gót giày
Nối triệu bước chân còn buồn
Tới những nhịp rất vui
Có hẫng hụt
Có mong manh
Như vắt bụi tro qua vực thẳm?
* * *
PHỤC NGUYÊN
Cây nào nhớ từng bóng nắng
Thú nào nhớ từng con mồi
Sông nào nhớ từng rều rác
Mây nào nhớ nước vũng sâu
Mỗi ngày vàng vài lớp lá
Mỗi ngày thêm ít lộc non
Mỗi ngày xao vài tàn nắng
Mỗi ngày mục ruỗng đường vân
Mỗi ngày săn vài con mồi
Mỗi ngày loanh quanh lãnh địa
Mỗi ngày ve vãn tính giao
Mỗi ngày hú dài tiếng vọng
Mỗi ngày êm ả rong rêu
Mỗi ngày nát thân ghềnh thác
Mỗi ngày cuộn bao rác rều
Mỗi ngày vỡ vào biển cát
Mỗi ngày cuộn mình vân cẩu
Mỗi ngày nhoà đỉnh non cao
Mỗi ngày co mình thành nước
Mỗi ngày in bóng vũng sâu
Dựng bóng ngày xưa cho cây
Dựng mồi ngày xưa cho thú
Dựng rác rều xưa cho sông
Dựng vũng nước in vân cẩu
Rồi loanh quanh người dựng mộ
Lặng im mắt khép nhiệm màu
Phật cũng một mình đốn ngộ
Có ai giúp được ai đâu
Dựng làm chi những trước sau
Giấu mình khoe người mấy độ
Như sao thì sáng trên đầu
Trần truồng mà không tủi hổ
Có kẻ ngày xưa tàn bạo
Rèn mình thành một lưỡi đao
Có kẻ ngày nay khờ khạo
Dựng mình tấm ván phóng dao
Dao còn ghim sâu vào ván
Vì gỗ còn chút đường vân
Gỗ mục ván thiên mụn đất
Dao cắm vào xương thật gần
Vì mù nên thương đôi mắt
Vì ác nên nhớ tiếng chuông
Vì chắp tay nên mô phật
Vì huyệt nên xem như chuồng…
Kép đào có ngày rửa mặt
Trôi đi ô nhục tấn tuồng
Rối còn có ngày thành củi
Trắng bệch bàn tay giật guồng
Lên chùa mượn một quả chuông
Lật ngược làm nồi nấu thịt
Rồi quỳ dâng lên cúng dường
Lòng thành khói hương nghi ngút:
– Thịt này con nấu nồi chuông
Không đem nồi da nấu thịt
Lửa vui thịt cũng không buồn
Sao mắt tượng mờ hơi nước
Gióng lên vài hồi thỉnh Phật
Con xin lật lại quả chuông
Nắm tay tiếng ngân mờ đặc
Phật quẳng cho một khúc xương
Đã khuya con hát vãn tuồng
Mắt Phật còn mờ hơi nước…
NGÔ LIÊM KHOAN